LUDZIE I BOGOWIE

reż. Bodo Kox, 2020

Polski serial telewizyjny, którego akcja rozgrywa się w okupowanej Warszawie podczas II wojny światowej. Głównymi, równorzędnymi bohaterami jest dwóch żołnierzy AK, Onyks i Dager czyli Leszek Zaremba (w tej roli Jacek Knap) i Tadeusz Korzeniewski (w tej roli Dawid Dziarkowski), którym udaje się uciec z obozu przejściowego. Kiedy dostają się do Warszawy, zostają członkami oddziału o kryptonimie Pazur. Wykonywanie wyroków śmierci wydawanych przez sąd polskiego podziemia czyni z nich panów życia i śmierci, co niebezpieczne jest podwójnie: z jednej strony każda akcja, choćby przygotowywana w najdrobniejszych szczegółach zawsze zawiera jakiś pierwiastek nieprzewidywalności, z drugiej strony prawo do odebrania życia drugiemu człowiekowi daje władzę, w której łatwo się zatracić. Oni obaj są jak ogień i woda - pozorne przeciwieństwa, a jednak uzupełniają się jak elementy układanki. Dager, zadziorny i niepokorny, nerwy trzyma na wodzy, ale ma skłonność do wymierzania sprawiedliwości na własną rękę. Ma w sobie wdzięk łobuza i odwagę szaleńca. Onyks natomiast to przeciwny biegun. Rozsądny, opanowany, zawsze podporządkowany rozkazom. Choć początkowo wydaje się, że ich charaktery są mocno i wyraźnie określone, nic nie trwa wiecznie i w toku akcji obaj przechodzą przemianę. Na drugim planie możemy oglądać całą plejadę postaci, z których każda dokłada swoją cegiełkę do całości: rodziny głównych bohaterów, ich życiowe wybranki, inni członkowie oddziału, dowódcy. Stosunkowo najwięcej humoru wnosi do serialu trzech braci, warszawskich cwaniaczków noszących ksywy od imion trzech muszkieterów: Atos, Portos i Aramis. Nie są to jednak postaci płaskie i jednowymiarowe - nie ograniczają się jedynie do śmieszkowania na ekranie, ich także dotykają dramatyczne momenty.

W serialu przekonująco oddano atmosferę wszechobecnej grozy, terroru czasów okupacji. Nigdy nie wiadomo komu można zaufać albo czy wychodząc z domu jeszcze się do niego wróci, a przypadkowa łapanka lub potrącenie niemieckiego oficera na ulicy nie skończy się osadzeniem na Pawiaku lub śmiercią.

Za scenariusz odpowiadają Krzysztof Węglarz oraz Wenanty Nosul. Reżyser, Bodo Kox, wywodzący się z kina niezależnego, podszedł do tematu w sposób nowatorski w kontekście innych polskich produkcji o tej samej tematyce. Warto zwrócić uwagę na zdjęcia - nietypowe perspektywy, iluzje obrazujące narkotyczne zwidy czy lęki bohaterów. We współczesnym kinie technika daje wręcz nieograniczone możliwości, a to co widzimy na ekranie jest dziełem nie tylko operatora ale też prac postprodukcyjnych.

Najważniejsze łódzkie lokacje:

Dom Literatury, ul. Roosevelta 17

Członkowie oddziału likwidacyjnego kontrwywiadu AK zbierają się w bramie pod tym adresem przed zaplanowaną akcją. Wyrokiem sądu kapturowego działającego przy Związku Walki Zbrojnej na śmierć został skazany Igo Sym, polsko - austriacki aktor kolaborujący z nazistami (w tej roli Lesław Żurek). Asystent Syma, Stanisław Rzeszot (Sebastian Perdek), odwiedza go tuż przed egzekucją. Roztrzęsiony i pełen złych przeczuć pokazuje mu list z groźbami. Sym, leżący w negliżu na luksusowym łożu w swoim apartamencie całkowicie ignoruje lęki swego asystenta. W tym czasie kierujący akcją egzekucji porucznik Leszek Zaremba, pseudonim “Onyks” (Jacek Knap), wraz z trzema innymi członkami oddziału czekają na ostatniego z nich, kaprala Tadeusza Korzeniowskiego, pseudonim “Dager” (Dawid Dziarkowski). Obserwują wejście do kamienicy po drugiej stronie ulicy, w której znajduje się apartament Syma. Nie czekając dłużej Onyks podejmuje decyzję przystąpienia do działania. Panowie przechodzą więc przez ulicę. Jeden z nich przebrany za listonosza puka do drzwi mieszkania aktora, drugi ubezpiecza go stojąc z boku. Otwiera gospodyni, która sama chce odebrać depeszę z Berlina, jednak udawany listonosz mówi, że przekaże ją tylko za podpisem czyli do rąk własnych. Wchodzi do środka i zamyka za sobą drzwi. Po chwili rozlega się strzał. Z sąsiedniego lokum wychodzi na klatkę schodową zaalarmowany dźwiękiem mężczyzna w niemieckim mundurze. Widząc jednak, że ubezpieczający akcję Polak trzyma go na muszce, rezygnuje i wycofuje się do swojego mieszkania.

Restauracja, ul. Piotrkowska 12

Tutaj zaaranżowano wnętrz warszawskiej restauracji Akwarium, w której polscy kolaboranci spotykają się z hilterowcami. W odcinku 4 zatytułowanym Kuzyn diabła dochodzi w lokalu do strzelaniny. Przebywający w niej Dager próbuje uciec tylnym wyjściem, jednak trafia w ślepy zaułek, a tuż za nim pojawia się dwóch niemieckich żołnierzy. Dagerowi udaje się ich pokonać, po czym przebiera się w niemiecki mundur i spokojnie opuszcza lokal.

Gdańska i ul. 1-go Maja

Na skrzyżowaniu tych dwóch ulic dochodzi do brutalnej akcji zatrzymania matki Dagera (Dorota Landowska). Kiedy kobieta idąc ulicą zostaje potrącona przez idącego z naprzeciwka hitlerowca, odważnie domaga się przeprosin. Żołnierz jest wobec niej bezlitosny - uderza ją w twarz tak, że kobieta się przewraca. Niemiec zatrzymuje ciężarówkę i z pomocą innych hitlerowców wpycha ją na tył samochodu. Stojący po drugiej stronie ulicy Dager jest świadkiem całego zajścia.

W dalszej części odcinka Dager jedzie rikszą ulicą 1-go maja. W pewnym momencie dostrzega idącego chodnikiem Niemca, który tego dnia dokonywał kontroli w Zakładzie Oczyszczania Miasta, gdzie chłopak pracuje w dziale księgowości. Nie zastanawiając się zbyt długo zsiada z rikszy i podąża za hitlerowcem, który skręca w jedną z bram. To spotkanie kończy się dla Niemca tragicznie.

Targowa 29

Pod tym adresem znajduje się dom szmalcownika, Szamały (Sebastian Stankiewicz). Oszukując Żydów pobiera od nich wysokie opłaty w zamian za obietnicę znalezienia kryjówki. W rzeczywistości wydaje ich Niemcom. W odcinku Pierwszy wyrok, Dager zjawia się w domu szmalcownika pod pozorem załatwiania interesów. W rzeczywistości wrzuca truciznę do wódki, która wypija Szamała. Przy okazji ratuje Żydówkę, Różę (Maja Rybicka), którą Szamała przetrzymywał u siebie w domu.

Osiedle Księży Młyn

w przestrzeni tej popularnej łódzkiej lokacji filmowej zaaranżowano warszawską ulicę Grochowską, gdzie w odcinku Operacja Klosz Niemcy przeprowadzają zasadzkę i likwidację jednej z siedzib konspiratorów. Całość odbywa się na wysokości dawnego budynku szkoły.

Z kolei w odcinku Fatum, pod adresem Księży Młyn 10 stworzono atelier fotograficzne, w którym schwytany zostaje Onyks.