STAWKA WIĘKSZA NIŻ ŻYCIE

reż. Janusz Morgenstern, Andrzej Konic, 1967 - 1968

Polski, 18-odcinkowy szpiegowski serial telewizyjny. Pomysł na jego realizację powstał w 1964 roku, kiedy to dyrektor Teatru Telewizji zwrócił się z prośbą do Janusza Morgensterna o adaptację książki radzieckiego pisarza, Jurija Dolda - Mychajłykowa pt. “Baron von Goldstein”.  Reżyser zgodził się zrealizować spektakl dla Teatru Sensacji pod warunkiem, że główny bohater będzie Polakiem, a nie Rosjaninem. Na scenarzystę wybrał Zbigniewa Safjana, ten z kolei do współpracy zaprosił Andrzeja Szypulskiego. Panowie pod wspólnym pseudonimem Andrzej Zbych stworzyli historię J-23, Polaka, który ucieka z obozu jenieckiego w Królewcu i dociera na tereny ZSRR. Okazuje się, że jest on uderzająco podobny do znajdującego się w sowieckiej niewoli kapitana Hansa Klossa. Kolicki zgadza się na współpracę i jako agent o pseudonimie Janek wciela się w postać niemieckiego oficera. Z założenia miało być 6 odcinków i ostatni miał się kończyć… śmiercią Klossa. Morgenstern wyreżyserował tylko pierwszy spektakl, reszta była autorstwa Andrzeja Konica. Kiedy na miesiąc przed ostatnim spektaklem spikerka zapowiedziała koniec “Stawki…”, widzowie masowo wysyłali rozpaczliwe listy do telewizji, by ratować Klossa od śmierci. Pojawiły się więc jeszcze kolejne części w wersji teatralnej, a w 1967 podjęto decyzję o realizacji filmowej wersji przygód Klossa. Do pracy nad serialem powrócił Janusz Morgenstern, który wyreżyserował 9 odcinków. Tyle samo zrealizował Andrzej Konic.

Serial o Polaku, Stanisławie Kolickim, który wkładając niemiecki mundur wciela się w kapitana Abwehry, Hansa Klossa, stał się fenomenem i na stałe zagościł w zbiorowej świadomości. Główną rolę powierzono Stanisławowi Mikulskiemu. Był on znany już wcześniej chociażby z filmu “Ewa chce spać” Tadeusza Chmielewskiego z roli sympatycznego policjanta, wiedziano więc, że w mundurze wygląda zabójczo przystojnie. W końcu agent wzorowany na Jamesie Bondzie musiał być nie tylko szlachetny, szalenie odważny i wychodzący obronną ręką z najgorszych opresji, ale powinien też kruszyć niewieście serca.

Drugim aktorem najbardziej kojarzonym ze “Stawką…” jest oczywiście Emil Karewicz czyli Hermann Brunner. Karewicz grał Brunnera także w wersji teatralnej, lecz tam został dość szybko zastrzelony. W wersji serialowej początkowo  miał również zagrać w jednym epizodzie. Stworzył jednak tak charakterystyczną, mocną postać, że twórcy postanowili nanieść zmiany w scenariuszu i utrzymać Brunnera przy życiu przez pięć odcinków.

W pozostałych rolach pojawiały się epizodycznie największe gwiazdy polskiego kina: Ignacy Gogolewski, Beata Tyszkiewicz, Bronisław Pawlik, Leon Niemczyk, Barbara Horowianka, Barbara Brylska, Ewa Wiśniewska, Edmund Fetting… długo by wymieniać. Łącznie w osiemnastu odcinkach wystąpiło około 700 aktorów z całej Polski, głównie ze środowisk teatralnych Łodzi, Krakowa, Wrocławia i Gdańska.

Serial zdobył ogromną popularność także poza granicami Polski. Wyświetlany był w Czechosłowacji, Szwecji (gdzie ponoć jego oglądalność była wyższa niż transmitowane  w tym samym czasie  Mistrzostwa Świata w hokeju na lodzie), Meksyku, Kanadzie, Japonii. Co ciekawe, serial był także bardzo chętnie oglądany w Niemieckiej Republice Demokratycznej.

Najbardziej znaczące lokacje serialu “Stawka większa niż życie” w Łodzi to:

Pałac Schweikertów, Instytut Europejski, ul. Piotrkowska 262/264

W odcinku  Cafe Rose wnętrza pałacu zagrały niemiecki konsulat w Stambule. Odbywa się tutaj bal, a wśród gości konsula jest Kloss oraz Rose Arens (Alina Janowska). Niestety dla panny Rose, to ostatni bal w życiu - w trakcie przyjęcia okazuje się, że została  w tajemniczy sposób zamordowana.

Pałac Scheiblera, Muzeum Kinematografii, pl. Zwycięstwa 1

W odcinku Cafe Rose wnętrze pałacu zagrało nocny lokal w willi Rose Arens (Alina Janowska) w Stambule. Kloss zostaje wysłany do Stambułu przez Abwehrę, gdzie ma na celu wykryć brytyjskich szpiegów w niemieckim konsulacie. Kiedy Kloss wchodzi do willi widoczna jest reprezentacyjna klatka schodowa. Ponownie Kloss zjawia się tutaj już po śmierci panny Rose, kiedy przychodzi, by przeszukać jej mieszkanie.

W saloniku mauretańskim dochodzi także do spotkania Christopulisa (Edmund Fetting) z Wittem (Janusz Bylczyński) oraz Klossem. Panowie grają tutaj w pokera. Christopulis i Witte mając na sumieniu nieczyste interesy, starają się przekupić Klossa przegrywając wysokie stawki. J-23 orientuje się w ich intencjach i celowo przegrywa całą pulę. orientalnego charakteru dodają egzotyczne tancerki.

SPATiF, ul. Kościuszki 33/35

We wnętrzach tej popularnej w środowisku filmowym restauracji nagrywana była scena balu u kreisleitera radomskiego NSDAP w odcinku Ściśle tajne. Tutaj Kloss poznaje inżyniera Reila (Igor Śmiałowski), jego podwładnego Puschkego (Lech Ordon), a także tajemniczego prestidigitatora, specjalistę wiedzy okultystycznej, Rioletto (Leon Niemczyk)

EC1, ul. Targowa ⅓

W odcinku Ściśle tajne łódzka elektrociepłownia stała się niemiecka fabryką produkującą silniki samolotowe. Z fabryki wychodzi prestidigitator Rioletto (Leon Niemczyk), którego Kloss podejrzewa o współpracę z gestapo, a w rzeczywistości jest on brytyjskim agentem, który zobowiązany jest do współpracy z agentem J-23.

Na terenie elektrociepłowni kręcona była również scena, w której Kazik (Marian Opania), członek siatki konspiracyjnej, próbuje odrysować plany fabryki. W kadrach można zobaczyć jeden z najbardziej charakterystycznych elementów kompleksu EC1 - fragment chłodni kominowej.

Kawiarnia Honoratka, ul. Moniuszki 2

Do wnętrza kultowej  Honoratki można zajrzeć w odcinku Ostatni szansa. W lokalu kapitan Ruppert (Ignacy Gogolewski) ma się spotkać z łączniczką ruchu oporu, Anną (Ewa Wiśniewska). Podczas kolejnego spotkania gestapo szykuje na kobietę zasadzkę. Na szczęście przechodzący pod kawiarnią Kloss w porę ostrzega Annę przed niebezpieczeństwem. Co ciekawe, w serialu lokal nazywa się Mocca na cześć innej łódzkiej kawiarni, poprzedniczki Honoratki. Znajdowała się ona w narożnej kamienicy pod adresem Piotrkowska 34. W latach 40-tych i 50-tych XX wieku można tu było spotkać takie sławy jak Stefania Grodzieńska, Edward Dziewoński czy Leon Schiller.

III Liceum Ogólnokształcące, ul. Sienkiewicza 46

Gmach szkoły, a właściwie plac przed nim pojawia się w odcinku Genialny plan pułkownika Krafta. Na potrzeby tej produkcji budynek stał się siedzibą niemieckiego wywiadu. W rozmowie ze swoim przełożonym, majorem Horstem (Tadeusz Schmidt), kapitan Hans Kloss (Stanisław Mikulski) dowiaduje się, że został oddany do dyspozycji pułkownika Krafta. Horst zapewnia Klossa, że jest to dla niego rodzaj wyróżnienia. Kapitan wydaje się nieco zbity z tropu, gdyż nie wie, czemu służyć ma takie posunięcie i jakie będzie jego zadanie. Wychodzi z siedziby wywiadu, wsiada do rikszy kierowanej przez Tadka (Jan Englert), członka siatki konspiracyjnej i razem udają się do jej siedziby.

Park im. Księcia Józefa Poniatowskiego

Ekipa zdjęciowa serialu zawitała do parku dwukrotnie. Za każdym razem odgrywa on inne miejsce. W odcinku Hotel Excelsior J-23 zamienia się w gdański park, w którym Kloss udaje się na spotkanie z tajemniczym Numerem 2. Natomiast w odcinku Cafe Rose, którego akcja dzieje się w Stambule, na ekranie widzimy korty tenisowe, znajdujące się na terenie parku. Gra na nich handlowiec Christopulis (Edmund Fetting), a w roli jego partnerki występuje prawdziwa tenisistka, mistrzyni Polski w singlu i deblu - Maria Dowbór-Lewandowska.