Krzysztof Kieślowski

“Każdy człowiek chce zmieniać świat, kiedy zaczyna cokolwiek robić. Ja chyba nie liczyłem na to, że można zmienić świat w dosłownym tego słowa znaczeniu. Myślałem, że uda się ten świat opisać.” *

Urodził się 27 czerwca 1947 roku w Warszawie. Krótko po urodzeniu zapadł na chorobę płuc i w ciągu pierwszych lat życia był częstym pacjentem sanatoriów. Po ukończeniu szkoły podstawowej w Mieroszowie planował porzucić dalszą edukację i zostać palaczem. Ostatecznie za namową rodziców rozpoczął naukę w Państwowym Liceum Techniki Teatralnej w Warszawie, w której dyrektorem był jego wuj. Podczas nauki pracował jako garderobiany ówczesnych sław polskich scen m.in. Aleksandra Bardiniego i Tadeusza Łomnickiego. Zdecydował się studiować reżyserię filmową w Łódzkiej Szkole Filmowej, do której został przyjęty za trzecim razem. W Szkole powstały pierwsze etiudy dokumentalne, m.in. Tramwaj - pod opieką Wandy Jakubowskiej oraz Urząd pod opieką Kazimierza Karabasza. W 1969 Kieślowski zrealizował swój film dyplomowy - Z miasta Łodzi. Po studiach, aż do 1983 roku związany był z warszawską Wytwórnią Filmów Dokumentalnych. Tu zrealizował większość swoich filmów dokumentalnych, m.in. Fabrykę, podejmującą temat warunków pracy robotników w fabryce traktorów Ursus czy Byłem żołnierzem ukazujący weteranów II wojny światowej, którzy w wyniku działań wojennych stracili wzrok. W tym też czasie powstał film Robotnicy ’71, który z powodu nieprzychylnych ówczesnej władzy wypowiedzi zawartych w filmie został ocenzurowany i dopuszczony do emisji pod nazwą Gospodarze.

W 1973 zrealizował swój pierwszy film fabularny Przejście podziemne, w którym główne role zagrali Teresa Budzisz - Krzyżanowska oraz Andrzej Seweryn.  Swoje osobiste doświadczenia z pracy w teatrze były inspiracją do scenariusza pierwszego pełnometrażowego filmu fabularnego Personel, w którym młody Juliusz Machulski wciela się w rolę nowo zatrudnionego krojczego w operowej pracowni krawieckiej.

Przełomowym dla kariery Kieślowskiego okazał się film Amator, z niezapomnianą rolą Jerzego Stuhra. Reżyser znów odwołując się do własnego doświadczenia ukazał cienką granicę między sztuką a rzeczywistością, na której balansuje dokumentalista oraz jakie konsekwencje niesie za sobą ten rodzaj twórczości. Film, włączony przez krytyków w nurt kina moralnego niepokoju, zebrał wiele pochlebnych recenzji i nagród, zarówno w Polsce jak i poza granicami kraju.

Z 1981 roku pochodzi Przypadek, w którym Kieślowski pokazuje trzy różne wersje losów głównego bohatera, w zależności od tego czy zdąży wsiąść do pociągu czy nie. Niemal wszystko w jego życiu jest dziełem przypadku - miejsce w którym się znajduje, ludzie, których spotyka, a w konsekwencji idee zgodnie z którymi będzie żył. Po latach Przypadek zyska miano filmu kultowego.

Wieloletnia, trwająca niemal do śmierci Kieślowskiego współpraca z Krzysztofem Piesiewiczem zaowocowała stworzeniem cyklu filmów luźno opartych na dziesięciu przykazaniach, Dekalog. Szczególnie dwa z nich - Krótki film o  miłości i Krótki film o zabijaniu przyniosły duetowi Kieślowski/Piesiewicz międzynarodowe uznanie.

Po sukcesie Dekalogu włoski producent Leonardo da Fuente zaproponował polskim twórcom realizację koprodukcji polsko-francuskiej. Właśnie od Podwójnego życia Weroniki,  historii o dwóch identycznych kobietach, z których jedna żyje w Polsce, a druga we Francji, Kieślowski pokazał nową stylistykę swoich filmów - bardziej estetyzującą, ze zdjęciami podkreślającymi urodę bohaterki, z wyraźną dominantą kolorystyczną.

Kolejnym etapem współpracy Kieślowskiego z Piesiewiczem były lata pracy przy tworzeniu polsko-francusko-szwajcarskiej koprodukcji Trzy Kolory: Niebieski, Biały, Czerwony. Trylogia nawiązywała do trzech kolorów flagi francuskiej oraz do haseł głoszonych w trakcie rewolucji francuskiej: wolność równość, braterstwo. W każdym filmie opowiedziana jest niezależna historia, jednak główni bohaterowie wszystkich części spotykają się w finałowej scenie Czerwonego. Trylogia podzieliła krytyków, co nie przeszkodziło w zdobyciu wielu znaczących nagród: Niebieski otrzymał Złotego Lwa w Wenecji oraz trzy Cezary, Biały otrzymał Srebrnego Niedźwiedzia za reżyserię na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Berlinie. Najwięcej kontrowersji wzbudził Czerwony, który został całkowicie zignorowany na Festiwalu Filmowym w Cannes oraz, mimo potrójnej nominacji do Oscara (w kategoriach: za najlepszą reżyserię, scenariusz i zdjęcia) nie zdobył żadnej statuetki.

Mimo, iż rozgoryczony reżyser zapowiedział koniec swojej kariery, na prośbę francuskiego producenta Marina Karmitza oraz ponownie we współpracy z Piesiewiczem przystąpił do pisania scenariuszy do nowej trylogii, na którą składać miały się filmy Niebo, Piekło oraz Czyściec. Prace zostały jednak przerwane nagłą śmiercią reżysera.

Kieślowski za swoją twórczość filmową otrzymał dziesiątki nagród i wyróżnień, był laureatem "Felixa" - nagrody Europejskiej Akademii Filmowej. Wykładał reżyserię i scenopisarstwo na uczelniach w Katowicach (1979-82), Berlinie (1984), Helsinkach (1988) oraz w Szwajcarii (1985, 1988, 1992) i Łodzi (1993-96). W 1990 roku został honorowym członkiem Brytyjskiego Instytutu Filmowego za "wybitny twórczy wkład do kultury ruchomego obrazu". W 1995 został członkiem Akademii Filmowej w USA. Zmarł 13 marca 1996 w warszawskim szpitalu po operacji serca.

Zdjęcie profilowe: Wojciech Druszcz/Reporter/East News

* https://culture.pl/pl/tworca/krzysztof-kieslowski